پایگاه خبری تحلیلی راه ملت
اولین و تنها رسانه کاملا دانشجویی استان کهگیلویه وبویراحمد

اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل

راه ملت:اولین جرقه‌های کاریکاتور‌هایش در حاشیه کتاب‌ های مدرسه زده شد و بعد از آن با روی آوردن به مجلات کارتونی به این علاقه و استعداد ذاتی خود رسمیت بخشید. کاریکاتور شغل دومش محسوب می‌شود. بیشتر به مسائل اجتماعی علاقه دارد و ایده‌هایش را از متن زندگی بیرون می‌کشد. احسان گنجی از چهره‌های موفق این روزهای استان کهگیلویه و بویراحمد است که در سال‌های اخیر در عرصه کاریکاتور کشور بسیار خوب درخشیده است. این هنرمند هم‌استانی می‌گوید: « اگر دوباره متولد می‌شدم، شاید حرفه نون و آب دارتری را انتخاب می کردم اما خُب در کنارش باز همین کاریکاتور یا هنرهای دیگر را هم امتحان می‌کردم». گفت‌وگوی صمیمانه ما را با این چهره شاخص ملی مطالعه کنید.

لطفا خودتان را برای خوانندگان ما به طور کامل معرفی کنید؟

سلام. من متولد سال ۵۸ هستم، در دهدشت متولد شدم و در دو رشته تحصیلات دانشگاهی دارم. برق صنعتی که خیلی بهش علاقمند نبودم و البته علوم اجتماعی که رشته مورد علاقه‌ام بود.

از چه زمانی و چطور به کاریکاتور روی آوردید؟

از بچگی در حاشیه کتابهای مدرسه و دفترچه‌هایم نقاشی و طرح‌های کمیک می‌کشیدم و با آشنایی با برخی مجلات کارتونی کم کم این علاقه جدی شد و رسمیت پیدا کرد.

واژه «کاریکاتور» را برای خوانندگان ما تعریف کنید.

کاریکاتور به تصویری می‌گن که طنزآمیز باشه. اگر موضوع اون چهره شخص خاصی باشه از همین عنوان کاریکاتور استفاده می‌کنن و اگر داستان یا روایت خاصی داشته باشه به صورت تخصصی بهش می‌گن «کارتون». البته در ایران غالباً فقط از همین واژه کاریکاتور برای همه ژانر‌ها استفاده می‌کنن. حرف غلطی نیست اما دقبقاً درست هم نیست.

شغل اصلیتون کشیدن کاریکاتوره؟ به عبارت دیگر آیا از این راه کسب درآمد می‌کنید؟

خیر. شغل اصلی من چیز دیگه ایه. من یه شغل اداری ساده دارم و دوست هم ندارم که بین شغلم و هنرم تداخل زیادی وجود داشته باشه. کاریکاتور (یا بهتره بگیم کارتون) در واقع شغل دوم من هست.

آیا درآمد یه کاریکاتوریست راضی کننده هست؟

من کارتون رو به شکل فعالیت در روزنامه‌ها انجام می‌دم و کارم زیر مجموعه روزنامه نگاری محسوب می‌شه. در کل شغل روزنامه نگاری چندان شغل نان و آب داری نیست و معمولاً روزنامه نگاران کشور این کار رو برای علاقه انجام می‌دن نه به خاطر درآمدش (به استثنای برخی مدیران مسئول که به نظرم از رانت روزنامه نگاری استفاده‌های مشخصی می‌کنن!) به همین خاطر برای منم درآمدش چندان زیاد نیست اما نسبت به علاقه‌ای که دارم ازش راضی‌ام. می‌شه گفت به عنوان یه شغل دوم درآمد خوبی داره به شرطی که پیوسته کار کنم.

آثارتان معمولا در چه زمینه هاییست؟ سوژه هاتون رو چطور انتخاب می‌کنید؟ ایده‌پردازی چقدر زمان می‌برد؟

من تقریباً به هر مسئله‌ای که توی جامعه وجود داشته باشه به نسبت وقتی که دارم می‌پردازم. گاهی مسائل سیاسی و اقتصادی گاهی هم اجتماعی و ورزشی و محیط زیست و… اما علاقه شخصیم به اینه که بیشتر روی مسائل اجتماعی کار کنم و مسائلش برام جذابیت بیشتری دارن. ایده‌ها رو از خبر‌ها و از متن زندگی درمیارم و سعی می‌کنم کارهام انعکاس دهنده وضع اجتماعی کشور و جهان باشه.

چه میزان از وقت روزانه خود را صرف کشیدن کاریکاتور می‌کنید؟

بستگی داره به حجم کار‌ها و تعهداتی که روی دستم مونده. الان تعداد تعهداتم به روزنامه‌ها رو در سطحی نگه داشتم که هم بتونم شغل اصلیمو انجام بدم، هم با صبا (دخترم) بازی کنم و توی خونه وقت بذارم و هم کارتون بکشم. البته گاهی فشار کار باعث می‌شه از وظایف دیگه‌ای که دارم کم کنم ولی در کل یه رویه ثابتی رو سعی می‌کنم در پیش داشته باشم. برای اجرای هر کارتون چند ساعتی وقت لازم دارم.

معمولا در چه فضاهایی کار می‌کنید؟

در حال حاضر از نظر ژورنالیستی در سطح کشوری کار می‌کنم. تقریباً با همه روزنامه‌هایی که گرایش فکری نزدیکتری باهام دارن می‌تونم کار کنم، اما خودم فقط با سه تا از اون‌ها قرارداد تعهد بستم. از نظر نمایشگاهی و فستیوالی هم به صورت بین المللی کار می‌کنم و در هر نمایشگاهی که از موضوعش خوشم بیاد و سابقه اون فستیوال رو شناخته باشم اگر وقت داشته باشم شرکت می‌کنم و تقریباً در همه نمایشگاه‌های بین المللی هم کارهام پذیرفته می‌شن.

کاریکاتورهاتون کجا چاپ یا ثبت می‌شود؟

در چند روزنامه سراسری با گرایش اصلاح طلبانه. چون این گرایش به سلیقه و عقاید خودم نزدیکتره.

 آماری دارید که تا حالا چه تعداد کاریکاتور کشیده‌اید؟

نه. آمار دقیقی ندارم ولی با احتساب دو یا سه کارتون در هفته به مدت شش هفت سال فکر کنم تعداد زیادی می‌شن. اما در کل تعداد کار‌ها به نظرم خیلی کم اهمیت‌تر از کیفیت اونهاست. ترجیح خودم اینه که کارهای باکیفیت تری انجام بدم حتی اگر مجبور باشم تعداد کمتری کار کنم.

چطور بازخورد کارتان را می‌گیرید؟

در شبکه‌های اجتماعی، ایمیل و تلفن و البته به صورت چهره به چهره از مردم. برخی کارهامو دوست دارند و بهم انرژی می‌دن و اونایی که عقایدمو قبول ندارن و کارهامو دوست ندارن هم با فحش و بد و بیراه دادن انگیزه من و برای خوب و دقیق کار کردن بالا می‌برن. در کل فحش خورم خوبه و انتقادپذیرم. هرچند که تا جایی که منطق اجازه بده و وقت داشته باشم هم به انتقاد‌ها جواب می‌دم. این فحش و بد و بیراه رو به شوخی عرض کردم، اغلب قریب به اتفاق برخوردهای انتقادآمیز با من محترمانه ست و بسیار هم برای بهبود کارهام مفید هستن.

برخی معتقد هستند که کاریکاتوریست‌ها، هدف اصلیشون نقاش شدن بود، اما چون نتونستند! کاریکاتوریست شدند، این موضوع در مورد شما هم درسته؟

بعضی دوستان اینو به شوخی به منم می‌گن که چون نتونستم خوب نقاشی بکشم و نقاشی هام کج و کوله بودن کارهام کاریکاتور شدم! اما خب شما اینو هم در نظر بگیرین که سبک‌های جدید نقاشی اینقدر کج و کولگی طرح‌ها توشون زیادتره که کشیدن طرح‌هایی با فرم طبیعی و نیمه طبیعی مثل کاریکاتور سخت‌تر از اوناست. الان دیگه اگه کسی نتونه کاریکاتور بکشه مجبوره بره سراغ نقاشی! از شوخی گذشته اما به نظرم تفاوت اصلی در ایده‌های کارهاست. فکر و ایده است که تعیین کننده سبک کاره.

 تو کاریکاتور خط قرمز وجود داره؟ نسبت به کلمه خط قرمز چه احساسی دارید؟

توی کاریکاتور هم خط قرمز وجود داره و به خاطر جنبه طنزآمیزش این حساسیت روش بیشتر هم هست. هرچند همین جنبه طنزآمیز امکان انعطاف رو در کاریکاتور خیلی بالا برده و با رندانگی بیشتر می‌شه تا حدی در چارچوب‌های محدود هم کارهای بزرگی تولید کرد. من به شخصه از خطوط قرمز آسیب می‌بینم و اذیت می‌شم اما مانعی بر سر راهم نیست و سعی می‌کنم با تکنیکی‌تر کردن کار‌ها و رندانه‌تر کار کردن از پسش بربیام. شاید یه جورهایی حتی باعث بهتر شدن کار‌ها هم شده باشن.

عرصه طنز عرصه‌ای پر از سوءتفاهم است و یک اثر طنز ممکن است از دید یک مسئول توهین باشد اما از دید یک مسئول دیگر بدون مشکل. تا حالا کاریکاتوری کشیده‌اید که برایتان دردسرساز شده باشد؟

بله. معمولاً از این جور سوءتفاهم‌ها پیش میاد و منم آمادگی هر اتفاقی از این دست رو دارم. گاهی برخی نهاد‌ها و سازمان‌ها برداشت‌های به خصوصی از کارتونی دارن که ممکنه مشخصاً اون برداشت منظور خود من نبوده باشه اما خوشبختانه تا به حال که با گفتگو حل شده و کار به جاهای خیلی باریک نکشیده.

بزرگ‌ترین دغدغه ذهنی که سبب شد به سمت کاریکاتور روی بیاورید؟

درست نمی‌دونم چه جوری شد که این طور شد! اما خب کاریکاتور برای من جذابیت‌های زیادی داره و به نظرم به خاطر داشتن یه زبان بین المللی و امکان سریع انتشار در سطح گسترده بدون محدودیت‌هایی که در هنرهای دیگه هست بهترین انتخابی بود که می‌تونستم بکنم.

جز کاریکاتور در کدام زمینه‌های دیگر هنری فعالیت دارید؟

من سابقه فعالیت در زمینه ادبیات داستانی رو هم دارم و حتی در مسابقات دانش آموزی و دانشجویی رتبه‌های کشوری داستان نویسی هم کسب کردم که در زمان خودش برام انگیزه‌های فراوانی تولید می‌کرد. اما به مرور کاریکاتور برام جذابیت‌های بیشتری پیدا کرد و به خاطر همون امتیازاتی که در سئوال قبلی گفتم، فعالیت در رشته کاریکاتور برام قانع کننده‌تر بود. سابقه فعالیت در رشته‌هایی مثل شعر و تئا‌تر هم دارم و الان دوستان حرفه‌ای و مهمی در این رشته‌ها دارم.

تاکنون تدریس کرده‌اید یا شاگرد داشتید؟

بله، سابقاً از طرف اداره ارشاد برام کلاس‌هایی تدارک دیدن که برای علاقه مندان این رشته تدریس انجام بدم که هم به خاطر کمبود وقت و هم به خاطر ضعف شدید امکانات و شرایط نامناسب فقط چند ماه ادامه پیدا کرد و بعد از اون دیگه هیچوقت انگیزه شو پیدا نکردم.

اگر یک بار دیگر متولد شوید چه حرفه‌ای را انتخاب می‌کنید؟

نمی‌دونم، شاید یه حرفه نون و آب دار تری رو انتخاب کنم اما خب در کنارش باز همین کاریکاتور رو یا هنرهای دیگه رو هم امتحان می‌کردم.

کدامیک از آثارتان را خیلی دوست دارید؟

خب خیلی از کارهامو دوست دارم و از تولید کردنشون خوشحالم اما کارهایی هم هستن که اون کیفیت مورد نظر خودمو ندارن و اگه زمان به عقب برگرده اونا رو تولید نمی‌کنم. در کل این مخاطب‌ها هستن که باید نظر نهایی رو بدن که کدوم کارا خوبن و کدوما نیستن.

 جالب‌ترین کاریکاتورتون از کدام شخصیت سیاسی کشور بوده؟ و با چه موضوعی بود؟

در مورد شخصیت‌های سیاسی هم کارتون‌های زیادی کار کردم که اغلب در دولت قبلی این رویه سیاسی پررنگ‌تر هم بود. چون منتقد کارهای شان بودم و طبیعتاً سعی می‌کردم این انتقاد‌ها رو از طریق کاریکاتور انتقال بدم.

پرصدا‌ترین کاریکاتورتون در کشور مربوط به چه حوزه‌ای بود؟ (سیاسی، فرهنگی، یا…)

چند کارتون در زمینه‌های مختلف دارم که در زمان انتشار خیلی سر و صدا به پا کردن. بعضیاشون در داخل کشور بیشتر مورد توجه قرار گرفت و برخی هاشون هم در رسانه‌های خارج کشور. از نظر موضوعی هم موضوعاتشون مختلف بود. هم سیاسی بودن، هم اجتماعی و زیست محیطی و…

جامعه تا چه میزان با مفهوم کاریکاتور آشنایی دارد و درک می‌کند؟

به نظرم با وجود شبکه‌های اجتماعی توجه خوبی به این هنر می‌شه و با توجه به امکان ارسال تصاویر از طریق اپلیکیشن‌های موجود، سرعت انتشار کاریکاتور به خاطر جنبه طنزآمیزی که داره بیشتر هم شده. به خصوص که مردم ما آدم‌های شوخ طبعی هم هستن.

بهترین و بد‌ترین خاطره از دنیای کاریکاتور؟

بدترینش همون سوءبرداشت‌هایی ست که باعث دردسر می‌شن و بهترین هاشون هم اونایی هستن که توی نمایشگاه‌های بین المللی یا در رسانه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرن و واکنش مثبت مخاطب‌ها رو در پی داره.

 از دید یک کاریکاتوریست به مهم‌ترین مشکلات استان نگاه کرده و این مشکلات را شرح دهید؟

استان مشکلات زیربنایی و پیچیده‌ای داره. محرومیت اینجا به شکل روشنی وجود داره و آثار توسعه نیافتگی در همه چیز دیده می‌شه. نسبت به سایر نقاط کشور تا جایی که من رفتم و دیدم و طبق مشاهداتی که من دارم مردم این استان از حقوق و امکانات بسیار کمتری برخوردارند. این محرومیت و توسعه نیافتگی یک جانبه و دوجانبه هم نیست و متأسفانه همه جانبه ست. فقط هم مربوط به سوءمدیریت سیاسی نیست و بخش زیادیش فرهنگی و تاریخیه و در مقاطعی حتی ناشی از تعصبات قومی و جغرافیایی هست. خلاصه مثنوی هفتاد من کاغذه و برای خودش بحث جداگانه‌ای رو می‌طلبه.

فضای کار در استان چطوره و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی هنرمندان چه حمایت‌هایی را از شما انجام می‌دهد؟

اگرچه ارتباط خوب و سازنده‌ای با متولیان هنری در استان دارم اما یه ایدئولوژی مشخص درباره کار با نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی دارم، اینکه تا جایی که می‌شه باید مستقل از این نهاد‌ها کار کرد همیشه فاصله‌ای رو با این نهاد‌ها حفظ کرد. این استقلال بخش مهمی از کار هنریه و به واسطه همین، هنرمندا می‌تونن با آزادی عمل بیشتر به تولید کارهای باکیفیت تری اقدام کنن.

 رمز موفقیت احسان گنجی؟

از نظر من موفقیت یه مفهوم نسبیه. از یه زاویه دید ممکنه کسی موفق به نظر برسه و از زاویه دید دیگه‌ای هم ممکنه ناموفق باشه. شاید من اگر دنبال کارهای دیگه‌ای می‌رفتم استعداد بیشتری داشتم و موفق‌تر می‌شدم، من خودم وقتی به گذشته فکر می‌کنم و به کارهایی که می‌تونستم انجام بدم و ندادم الان چندان از خودم راضی نیستم، فکر می‌کنم اینکه شما از این پسوند «موفقیت» در مورد من استفاده می‌کنین به خاطر لطفی هست که نسبت به من دارین. و از این بابت ممنونم. (شکسته نفسی آقای گنجی)

 در پایان حرف خاصی دارید که بخواهید از طریق هفته نامه روزنما انعکاس داده شود؟

نه. حرف خاصی نیست. ممنون از توجه شما. به شما و همه همکارانتون خسته نباشید عرض می‌کنم.

گفت و گو: مرضیه جوشن